Μπορεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες, την μεγαλύτερη αθλητική γιορτή της ανθρωπότητας, ο βασιλιάς των σπορ να είναι ο στίβος, το μπάσκετ όμως έχει σίγουρα τη θέση που του αξίζει, ανώτερη από αυτή των υπόλοιπων ομαδικών αθλημάτων.
Για πολλά χρόνια το μπάσκετ δεν ήταν μέρος των Aγώνων. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά το 1936 στο ναζιστικό Βερολίνο, λίγα χρόνια μετά την ίδρυση της FIBA, και ενώ είχε προηγηθεί την προηγούμενη χρονιά το πρώτο Ευρωμπάσκετ. Φυσικά όμως, όπως αποδείχθηκε έμπρακτα, κυρίαρχοι του παιχνιδιού ήταν οι Βορειοαμερικάνοι, οι οποίοι άλλωστε και το εφηύραν . Η συμμετοχή ήταν μεγάλη (21 χώρες), στον τελικό όμως συναντήθηκαν οι ΗΠΑ με τον Καναδά, με το τελικό αποτέλεσμα να είναι 19-8! Είναι βέβαια γνωστό ότι το άθλημα τότε ήταν τελείως διαφορετικό. Δεν υπήρχε χρονικό όριο για την εκδήλωση κάποιας επίθεσης, μετά από κάθε καλάθι ακολουθούσε τζάμπολ, ενώ οι αγώνες του συγκεκριμένου τουρνουά γίνονταν σε ανοιχτό γήπεδο τέννις, το οποίο συχνά λάσπωνε από την βροχή…



Τα επόμενα χρόνια ως γνωστόν ο πλανήτης καταπιανόταν με σημαντικότερα πράγματα. Οι Αγώνες επανήλθαν το 1948 στο Λονδίνο, με το μπάσκετ πλέον αναπόσπαστο κομμάτι τους. Η ομάδα των ΗΠΑ ήταν όπως αναμενόταν κυρίαρχη. Αποτελούμενη από κολλεγιόπαιδα (κάτι που θα συνεχιστεί μέχρι και το 1988) και με προεξάρχοντες τους παίκτες του Kentucky θα φτάσει πολύ εύκολα στο χρυσό μετάλλιο, επικρατώντας στον τελικό της Γαλλίας με 65-21, ενώ το χάλκινο μετάλλιο κατέληξε στη Βραζιλία. Το 1952 στο Ελσίνκι έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή της η ομάδα της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία θα ήταν το αντίπαλο δέος των ΗΠΑ για τις επόμενες δεκαετίες. Στον τελικό κατόρθωσαν να κρατήσουν τους αντιπάλους τους σε χαμηλό σκορ εκμεταλλευόμενοι τους κανονισμούς της εποχής (οι οποίοι και θα αλλάξουν μετά από αυτό το τουρνουά), όμως οι Αμερικανοί ήταν ανώτεροι και κατέκτησαν το χρυσό μετάλλιο με 36-25, ενώ το χάλκινο κατέκτησε η ομάδα της Ουρουγουάης. Πρώτος σκόρερ των Αμερικανών ήταν ο μετέπειτα all-star του NBA Clyde Lovellette, ενώ στην ομάδα μετείχε και ο πανύψηλος Bob Kurland, ο οποίος κάποια χρόνια νωρίτερα είχε γίνει η αιτία να θεσπιστεί ο κανονισμός του goaltending.



Το 1956 οι Αγώνες μεταφέρονται για πρώτη φορά στο νότιο ημισφαίριο και την Μελβούρνη. Το μπάσκετ είχε αρχίσει σιγά σιγά να εξελίσσεται και στον υπόλοιπο κόσμο, με προεξάρχουσες τις χώρες του λεγόμενου ανατολικού μπλοκ. Οι ΗΠΑ όμως θα εμφανίσουν έναν ταλαντούχο ψηλό ονόματι Bill Russell και θα διαλύσουν κάθε ανταγωνισμό, επικρατώντας σε όλα τα ματς με διαφορές μεγαλύτερες των 30 πόντων, συμπεριλαμβανόμενων και των (επίσης ψηλών, αλλά συγκριτικά άτεχνων) Σοβιετικών στον τελικό με 89-55. Το χάλκινο μετάλλιο θα κατακτήσει ξανά η ομάδα της Ουρουγουάης, δείχνοντας σε αρκετές περιπτώσεις το «ταλέντο» της και στις πολεμικές τέχνες εκτός από το μπάσκετ. Τέσσερα χρόνια αργότερα (1960) στη Ρώμη, το ταλέντο των Αμερικανών ξεχειλίζει. Oscar Robertson, Jerry West, Walt Bellamy, Jerry Lucas συγκροτούν μία από τις καλύτερες ομάδες της ιστορίας. Κολλεγιόπαιδα ακόμη μεν, αλλά φυσικά δεν είχαν αντίπαλο, προσφέροντας παράλληλα και εντυπωσιακό για την εποχή θέαμα. Το ασημένιο μετάλλιο κατέληξε ως συνήθως στην Σοβιετική Ένωση του Gomelsky (δεν υπήρξε τελικός, αλλά όμιλος στην τελική φάση), ενώ το χάλκινο στη Βραζιλία.



Το 1964 στο Τόκιο η τριάδα των μεταλλίων θα επαναληφθεί. Οι ΗΠΑ αυτή τη φορά εμφανίζουν μία πιο «γήινη» ομάδα, με καλύτερο παίχτη τον μετέπειτα all-star και πρωταθλητή ΝΒΑ Bill Bradley. Οι Σοβιετικοί παρουσιάζουν ένα αξιόμαχο σύνολο που συνδυάζει την παλιά γενιά παιχτών γεννημένων κυρίως στη Βαλτική (πχ Krumins), με κάποιους της νέας γενιάς ρωσικής κυρίως καταγωγής (Petrov, Volnov), ηττώνται όμως στον τελικό με 73-59. Το 1968 στο Μεξικό όμως, ήταν πλέον σχετικά εμφανές ότι η διαφορά ανάμεσα στις κολλεγιακές εθνικές των ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο είχε μικρύνει αισθητά. Σε αυτό βέβαια βοήθησε και η απουσία του θρύλου Lew Alcindor (μετέπειτα Kareem Abdul-Jabbar) για πολιτικούς λόγους, αφήνοντας την ομάδα των ΗΠΑ με καλύτερους παίχτες τους Spencer Haywood και JoJo White να δυσκολεύεται σε αρκετά παιχνίδια. Η μεγάλη έκπληξη όμως ήρθε από την νέα μεγάλη παγκόσμια δύναμη που δεν ήταν άλλη από την Γιουγκοσλαβία, που με μπροστάρηδες τους Ivo Daneu και Petar Skansi κέρδισε σε έναν δραματικό ημιτελικό την Σοβιετική Ένωση με 63-62, για να χάσει στη συνέχεια στον τελικό από τους Αμερικανούς (7ο σερί χρυσό μετάλλιο) σε ένα κακό ματς με 65-50, με τους Σοβετικούς να αρκούνται στο χάλκινο.



Και φτάνουμε στο Μόναχο το 1972. Οι Αμερικανοί παρουσιάζουν μία μέτρια φουρνιά, χωρίς κάποιον (μετέπειτα) hall of famer και καλύτερους παίχτες τους Tom Henderson, Dwight Jones, Doug Collins. Οι Σοβιετικοί αντίθετα μπορεί να μην έχουν τους θηριώδεις παίχτες των προηγούμενων χρόνων, έχουν όμως τον Sergei Belov στο απόγειο της καριέρας του. Οι δύο αυτές ομάδες θα φτάσουν λοιπόν αήττητες στον μεγάλο τελικό, με το χάλκινο μετάλλιο να καταλήγει στην ομάδα έκπληξη της Κούβας, η οποία άφησε πίσω της χώρες όπως η Γιουγκοσλαβία και η Ιταλία. Ο τελικός θα είναι σκληρός και αμφίρροπος, με το σκορ να κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ακόμα και για εκείνη την εποχή. Οι Αμερικανοί κατορθώνουν να ανακάμψουν στα τελευταία λεπτά μετά από ένα μικρό προβάδιμα των Σοβιετικών και προηγούνται 50-49. Και στο τέλος, χάρη σε απανωτά λάθη γραμματείας και διαιτητών έχουμε τα πιο αργά, μπερδεμένα και αμφιλεγόμενα 3 δευτερόλεπτα στην ιστορία του παγκόσμιου μπάσκετ, τα οποία και παρουσιάζονται στο παρακάτω βίντεο χωρίς παραπάνω σχόλια (δεν θα μας έφτανε ένα τέτοιο αφιέρωμα για να τα καλύψουμε). Η ουσία παραμένει ότι μετά από 36 χρόνια, οι ΗΠΑ αρκέστηκαν για πρώτη φορά στην 2η θέση, χωρίς πάντως μέχρι σήμερα να έχουν δεχτεί τα μετάλλιά τους.



Το 1976 στο Μόντρεαλ οι Αμερικανοί επανέρχονται δυναμικά και δεν αφήνουν περιθώρια για αμφισβητήσεις. Καθοδηγούμενοι από τον πολύ σπουδαίο σκόρερ Adrian Dantley θα φτάσουν αήττητοι στο χρυσό μετάλλιο, επικρατώντας στον τελικό με 95-74 όχι της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά της νέας μεγάλης δύναμης Γιουγκοσλαβίας. Οι Γιουγκοσλάβοι πλέον αντιμετώπιζαν ως ίσοι τους Σοβιετικούς στα Ευρωμπάσκετ, έχοντας στη σύνθεσή τους παίχτες όπως ο Kresimir Cosic, ο Drazen Dalipagic, o Mirza Delibasic κλπ . Κάτι τέτοιο αποδείχθηκε και στον Καναδά όπου τους άφησαν εκτός τελικού και με την παρηγοριά του χάλκινου μεταλλίου. Το 1980 στη Μόσχα, έχουμε ως γνωστόν το μποϊκοτάζ των Δυτικών και επομένως μία «κουτσή» διοργάνωση χωρίς τις ΗΠΑ. Οι Σοβιετικοί όμως περνάνε μία περίοδο παρακμής και δεν είναι σε θέση να πανηγυρίσουν εντός έδρας. Το χρυσό μετάλλιο καταλήγει στη μεγάλη ομάδα της Γιουγκοσλαβίας, ενώ το ασημένιο στην Ιταλία (σκορ τελικού 86-77), με τους Σοβιετικούς να αρκούνται και πάλι στο χάλκινο. Τέσσερα χρόνια αργότερα (1984) στο Λος Άντζελες, είναι σειρά των Ανατολικών να μποϊκοτάρουν τους αγώνες. Ακόμα και με αυτούς πάντως, οι ΗΠΑ δεν θα είχαν κάποιο πρόβλημα, καθώς αυτή τη φορά έχουν στη σύνθεσή τους ένα νέο αστέρι από το κολλέγιο του North Carolina, ονόματι Michael Jordan (και επίσης τους Mullin, Ewing, Perkins κλπ). Το χρυσό μετάλλιο λοιπόν θα έρθει πάρα πολύ εύκολα, με το ασημένιο να καταλήγει στη μεγάλη έκπληξη της Ισπανίας (σκορ τελικού 96-65) η οποία είχε μπει και αυτή στον παγκόσμιο χάρτη, ενώ οι παρηκμασμένοι Γιουγκοσλάνοι αρκούνται στο χάλκινο.



Το 1988 στη Σεούλ είναι πλέον εμφανές πως τόσο η Σοβιετική Ένωση όσο και η Γιουγκοσλαβία βρίσκονται σε μία άνευ προηγουμένου μπασκετική ακμή, σε σημείο που όπως αποδείχθηκε είχαν φτάσει ή και ξεπεράσει το επίπεδο των μικτών από κολλεγιόπαιδα που εμφάνιζαν οι ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, οι μεν Σοβιετικοί είχαν στη σύνθεσή τους το «θαύμα της φύσης» Arvydas Sabonis, έστω και μετά από τον πρώτο σοβαρό τραυματισμό του, συνεπικουρούμενο κυρίως από συμπατριώτες του Λιθουανούς όπως οι Marciulionis, Kurtinaitis. Οι δε Γιουγκοσλάβοι είχαν βεβαίως τον «γιο του διαβόλου» Drazen Petrovic, όπως και μια σειρά από αμούστακα ακόμα παιδιά, όπως οι Kukoc, Divac, Radja κλπ που τα επόμενα χρόνια κατέκτησαν όχι μόνο την Ευρώπη αλλά και το ΝΒΑ. Από την άλλη πλευρά οι ΗΠΑ είχαν και αυτές μία καλή φουρνιά παιχτών, με τους David Robinson, Dan Majerle, Danny Manning, Mitch Richmond κλπ. Από τα ονόματα και μόνο καταλαβαίνει κανείς ότι πραγματοποιήθηκε ίσως το καλύτερο τουρνουά στην μέχρι τότε ιστορία των Αγώνων. Οι Γιουγκοσλάβοι προκρίνονται εύκολα στον τελικό κερδίζοντας στα νοκ άουτ Καναδά και Αυστραλία, ενώ στον άλλο ημιτελικό οι Σοβιετικοί επικρατούν των Αμερικανών με 82-76, σε ένα ματς που έγινε η αιτία να δούμε λίγα χρόνια αργότερα ό,τι καλύτερο έχουν δει τα μάτια μας σε γήπεδο μπάσκετ. Στον τελικό οι Γιουγκοσλάβοι (πλην Ντράζεν) αποδεικνύονται 1-2 χρόνια πιο άπειροι από ό,τι έπρεπε, και ως αποτέλεσμα το χρυσό καταλήγει στους Σοβιετικούς με σκορ 76-63. Πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης ο μυθικός Βραζιλιάνος Oscar Schmidt με 42.3 πόντους μέσο όρο!



1992, Βαρκελώνη. Η εκ νέου αποτυχία των κολλεγιόπαιδων των ΗΠΑ στο Μουντομπάσκετ του 1990, γίνεται η αφορμή να αλλάξει μία για πάντα η ιστορία του παγκόσμιου μπάσκετ. Να μιλήσουμε για την Dream Team στα στενά πλαίσια μίας παραγράφου είναι περιττό, η ιστορία είναι γνωστή, κάθε μπασκετόφιλος που σέβεται τον εαυτό του ξέρει απέξω την σύνθεσή της και η εικόνα μιλάει καλύτερα από μόνη της... Μετά τη διάλυση τόσο της ΕΣΣΔ όσο και της Γιουγκοσλαβίας, στη 2η θέση βρέθηκε η Κροατία των Drazen, Kukoc, Radja, Vrankovic, ενώ στην 3η η Λιθουανία των Sabonis, Marciulionis. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα ιστορικό τουρνουά, το οποίο σηματοδοτεί και την αρχή της «τρέχουσας» περιόδου της μπασκετικής ολυμπιακής ιστορίας.



Το 1996 στην Ατλάντα έχουμε ίσως τους πιο αδιάφορους/μέτριους συνολικά Αγώνες της σύγχρονης εποχής. Κάτι τέτοιο ευτυχώς δεν συμπεριλαμβάνει και το μπάσκετ, καθώς η παρουσία και πάλι μιας ομάδας γαλαξίας αστέρων του ΝΒΑ (Dream Team III) εγγυάται πλούσιο θέαμα εντός του παρκέ. Δεν υπάρχουν πλέον Jordan, Magic, Bird, υπάρχουν όμως οι Olajuwon, O’Neal, Malone, Barkley, Robinson, Pippen, Stockton, Miller, Payton, Hardaway, Hill και Richmond. Το τελικό αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμένο, με τους Αμερικανούς να κερδίζουν πολύ εύκολα όλα τα ματς, αν και στον τελικό η Σερβία των Divac, Djordjevic, Paspalj κλπ αποδεικνύεται για 25 λεπτά πολύ σκληρό καρύδι (με τελικό σκορ πάντως 95-69 μετά την αποβολή του Divac), η πρώτη φορά που μία Dream Team νιώθει να απειλείται. Το χάλκινο μετάλλιο καταλήγει ξανά στην Λιθουανία, ενώ αξιοσημείωτη είναι και η 5η θέση της δικής μας Εθνικής στην πρώτη παρουσία της σε Ολυμπιακούς Αγώνες.



Το 2000 στο Σίδνεϊ οι ΗΠΑ κατεβάζουν ξανά μία σπουδαία ομάδα επιλέκτων του ΝΒΑ, που όμως δεν έχει σε καμία περίπτωση τη λάμψη των προηγουμένων. Οι περισσότεροι μεγάλοι αστέρες προτιμούν τις διακοπές, και η εθνική των ΗΠΑ στηρίζεται στους Vince Carter, Kevin Garnett, Ray Allen. Το μέσο επίπεδο πάντως της διοργάνωσης είναι ανεβασμένο, κάτι που οφείλεται στη συμμετοχή περισσότερων ομάδων από την Ευρώπη σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Ομάδα-έκπληξη της διοργάνωσης είναι η Γαλλία του Antoine Rigaudeau που φτάνει στον τελικό αποκλείοντας στους 8 τον Καναδά και συντρίβοντας στον ημιτελικό την διοργανώτρια Αυστραλία με 76-52. Στον άλλον ημιτελικό συναντιώνται οι ΗΠΑ και η ανανεωμένη Λιθουανία, χωρίς τους σταρ των προηγούμενων χρόνων, αλλά με μία νέα φουρνιά με τους Jasikevicius, Stombergas, Songaila. Οι ακριβοπληρωμένοι ΝΒΑers θα δουν τον χάρο με τα μάτια τους, όμως το τελευταίο σουτ του καταπληκτικού Jasikevicius δεν θα βρει στόχο και με τελικό σκορ 83-85 η Λιθουανία θα αρκεστεί στον μικρό τελικό και στο τρίτο συνεχόμενο χάλκινο μετάλλιο. Στον τελικό οι ΗΠΑ θα κερδίσουν πιο εύκολα τη Γαλλία με 85-75 (αλλά και πάλι χωρίς να θυμίζουν σε τίποτα προηγούμενες διοργανώσεις), σε ένα ματς που σημαδεύτηκε από το κάρφωμα του Carter πάνω από τον Weis…



2004, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας. Η εθνική μας είναι παρούσα και τερματίζει εν μέσω ανασύνταξης στην 5η θέση, όμως το μεγάλο ενδιαφέρον βρίσκεται αλλού. Η ομάδα των ΗΠΑ παρουσία ΝΒΑers είχε ηττηθεί για πρώτη φορά 2 χρόνια πριν, και στην Αθήνα έψαχνε μία καινούρια αρχή, με παίχτες όπως οι Tim Duncan και Allen Iverson, αλλά και ο 19χρονος Lebron James. Κάτι τέτοιο όμως δεν θα έρθει ποτέ. Ήδη στην πρεμιέρα της διοργάνωσης οι ΗΠΑ γνωρίζουν μία ντροπιαστική ήττα από το Πουέρτο Ρίκο με 19 πόντους διαφορά, και η πορεία τους είναι προδιαγεγραμένη να αρκεστεί τελικά στο χάλκινο μετάλλιο, μετά από την ήττα στον ημιτελικό από τη σπουδαία Αργεντινή των Ginobili, Scola, Sanchez, Oberto κλπ. Στον άλλο ημιτελικό γίνεται η μεγάλη έκπληξη με την ομάδα-φόβητρο της Λιθουανίας (Jasikevicius, Siskauskas, Macijauskas, Stombergas) να ηττάται σε ένα ματς-ροντέο από την Ιταλία χάρη σε 31 πόντους του Basile. Στον τελικό η Αργεντινή εμφανίζεται σαφώς ανώτερη και φτάνει σε μία εύκολη νίκη με 84-69 και ένα ιστορικό χρυσό μετάλλιο. Πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης ο Pau Gasol, με την Ισπανία όμως να αρκείται στην 6η θέση.



Το 2008 όμως στο Πεκίνο, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι ΗΠΑ έχουν γευτεί την τρίτη τους σερί αποτυχία πριν 2 χρόνια, αυτή τη φορά από την Εθνική μας, και πλέον κατεβάζουν μία ομάδα με όλα τους τα αστέρια, ισάξια αν όχι της Dream Team I, αλλά σίγουρα των II και III. Lebron James, Kobe Bryant, Jason Kidd, Carmelo Anthony, Dwayne Wade, Dwight Howard, Chris Paul κλπ, και όπως είναι αναμενόμενο φτάνουν πολύ εύκολα στον μεγάλο τελικό, με μικρότερη διαφορά αυτή των 20 πόντων στον ημιτελικό με την Αργεντινή (η οποία βασισμένη στον γνωστό κορμό της θα κερδίσει τελικά το χάλκινο μετάλλιο, αφού πρώτα έχει κερδίσει σε ένα δραματικό ματς την Εθνική μας στους "8"). Στον άλλο ημιτελικό αναμετρώνται η κλασικά δυνατή Λιθουανία, με την παγκόσμια πρωταθλήτρια του 2006 Ισπανία, των Pau και Marc Gasol, Juan Carlos Navarro, Ricky Rubio, Jose Calderon, Rudy Fernandez κλπ. Οι Ισπανοί τελικά επικρατούν δύσκολα, και όλοι πιστεύουν πως ο τελικός θα είναι μία τυπική διαδικασία. Οι Αμερικανοί επιβάλουν έναν δαιμονιώδη ρυθμό (67 πόντοι στο ημίχρονο), οι Ισπανοί όμως κατορθώνουν να ακολουθούν από κοντά, φτάνοντας μάλιστα στην 4η περίοδο τη διαφορά σε απόσταση αναπνοής. Τελικά όμως η ομάδα των ΗΠΑ εκτός από πιο ταλαντούχα αποδεικνύεται και ψυχολογικά δυνατή και παίρνει τη νίκη και το χρυσό μετάλλιο με 118-107, σε ένα από τα καλύτερα ματς που έχουμε δει ποτέ σε Ολυμπιακούς.



Τέσσερα χρόνια μετά (2012 Λονδίνο), οι Αμερικανοί έχουν πλέον εδραιωθεί ως οι απόλυτοι κυρίαρχοι. Το τουρνουά μπορεί να θεωρηθεί ως σχεδόν ακριβής κόπια του προηγούμενου. Οι Αμερικανοί (James, Bryant, Durant, Anthony, Paul, Westbrook, Love κλπ) ισοπεδωτικοί μέχρι τον τελικό, με αποκορύφωμα το μυθικό 156-73 απέναντι στη Νιγηρία. Αντιμετωποί τους στον τελικό ξανά οι Ισπανοί, με μόνη σημαντική διαφορά από το Πεκίνο την απουσία του Rubio και την παρουσία του Ibaka. Και ξανά, οι Ισπανοί κατορθώνουν να ακολουθούν κατά πόδας τους Αμερικανούς σε ένα πολύ υψηλό σκορ, για να υποκύψουν πάλι στα τελευταία λεπτά, με 107-100 αυτή τη φορά. Το χάλκινο μετάλλιο καταλήγει στη Ρωσία του David Blatt και του Andrei Kirilenko, ενώ πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης αναδείχθηκε ο Αυστραλός Patty Mills.