Στις 15 Δεκεμβρίου του 1891, στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, ο καθηγητής φυσικής αγωγής Τζέιμς Νέισμιθ κατέγραψε τους 13 επίσημους κανονισμούς ενός νέου αθλήματος που ο ίδιος ονόμασε "basketball" και που έμελλε να εξελιχθεί σε ένα από τα δημοφιλέστερα σπορ σε όλο τον κόσμο.
Το SPORT 24 σας παρουσιάζει την ιστορία του ανθρώπου που ανακάλυψε την καλαθόσφαιρα καθώς και τις 13 πρώτες «εντολές» που καθόρισαν σε τεράστιο βαθμό τη φυσιογνωμία του αθλήματος.
Βιογραφικό
Ο Τζέιμς Α. Νέισμιθ (6 Νοεμβρίου 1961 – 28 Νοεμβρίου 1939) γεννήθηκε στο Ράμσεϊ της επαρχίας Οντάριο του Καναδά. Οι γονείς του ήταν Σκωτσέζοι μετανάστες και δούλευαν στα ορυχεία της περιοχής. Από μικρός ο Τζέιμς ασχολήθηκε με τον αθλητισμό και συγκεκριμένα τη γυμναστική, το λακρός (καναδέζικο άθλημα) και το αμερικάνικο ράγκμπι. Αργότερα σπούδασε Φυσική Αγωγή στο Μόντρεαλ και αφοσιώθηκε στην γυμναστική σε επίπεδο πρωταθλητισμού. Στην τελευταία χρονιά των σπουδών του ανακυρήχθηκε καλύτερος γυμναστής ανάμεσα σε όλα τα αμερικανικά πανεπιστήμια.
Αφού αποφοίτησε, μετακόμισε στις ΗΠΑ και εργάστηκε ως καθηγητής στο YMCA International Training School (στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης), ένα ιδιωτικό κολέγιο ειδικευμένο στην αθλητική ιατρική, την φυσική αγωγή, την φυσιολογία και την βιομηχανική. Το 1891 οι υπεύθυνοι του κολεγίου ανέθεσαν στον Νέισμιθ την δημιουργία ενός παιχνιδιού που δεν θα απαιτούσε μεγάλη έκταση, δεν θα ήταν σκληρό και θα μπορούσε να παιχτεί σε κλειστό χώρο. Εκείνη τη στιγμή ο καθηγητής από τον Καναδά δεν μπορούσε να φανταστεί πως αυτό που θα ανακάλυπτε θα εξελισσόταν στο πλέον δημοφιλές άθλημα σήμερα στον κόσμο που παίζεται σε κλειστά γήπεδα.
15 Δεκεμβρίου 1891
Σαν σήμερα, πριν 116 χρόνια, ο Νέισμιθ συγκέντρωσε στο κλειστό γυμναστήριο του κολεγίου 18 φοιτητές του, τους χώρισε σε 2 ομάδες των εννιά και τους έστειλε να στερεώσουν στους δυο αντικρυνούς τοίχους δυο καλάθια συγκομιδής ροδάκινων. Αμέσως μετά τους μάζεψε στο κέντρο του γηπέδου και τους εξήγησε τους δεκατρείς κανόνες που θα έπρεπε να ακολουθούν στο καινούργιο παιχνίδι.
Το μπάσκετ είχε μόλις γεννηθεί. Στις 15 Ιανουαρίου του 1892 ο Νέισμιθ δημοσιεύει επίσημα τους 13 κανονισμούς και ανακοινώνει την διεξαγωγή του πρώτου τουρνουά μπάσκετ στο κολέγιο. Οι δώδεκα από τους πρώτους κανονισμούς, με μικρές παραλλαγές, συνεχίζουν να ισχύουν μέχρι και σήμερα. Στον αρχικό σχεδιασμό του παιχνιδιού οι παίκτες δεν είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν την μπάλα κινούμενοι. Μπορούσαν μόνο να την πασάρουν ακίνητοι. Μετά από κάθε καλάθι, η επαναφορά γινόταν από το κέντρο του γηπέδου. Οι παίκτες έτριβαν συχνά με σκόνη κάρβουνου τις παλάμες τους, ώστε να κρατούν σταθερότερα τη μπάλα.
Η εξέλιξη
Από εκεί και ύστερα τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Το καινούργιο άθλημα εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα στις ΗΠΑ και τον Καναδά και από εκεί στον υπόλοιπο κόσμο. Το 1904, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σεντ Λούις, το μπάσκετ παρουσιάστηκε ως σπορ επίδειξης και 32 χρόνια αργότερα, στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου το 1936, εντάχθηκε επίσημα στο πρόγραμμα ως ολυμπιακό άθλημα. Εκει ο Νέισμιθ ανακηρύχθηκε τιμητικά πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Μπάσκετ και απένειμε τα μετάλλια στις νικήτριες ομάδες του πρώτου ολυμπιακού τουρνουά, όλες από την ήπειρο – πατρίδα του αθλήματος, τη Βόρεια Αμερική (1η ΗΠΑ, 2ος Καναδάς, 3ο Μεξικό). Το 1976 στο Μόντρεαλ μπήκε και το γυναικείο μπάσκετ στο ολυμπιακό πρόγραμμα.
Naismith Memorial Basketball Hall of Fame
Το 1898 ο Νέισμιθ αφήνει την Μασαχουσέτη και μετακομίζει στο Κάνσας, όπου προσλαμβάνεται από το τοπικό πανεπιστήμιο (University of Kansas) ως καθηγητής και πρώτος προπονητής της ομάδας μπάσκετ του κολεγίου. Εκεί ο Νέισμιθ οργανώνει το άθλημά του και δημιουργεί ένα από τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά προγράμματα ανάπτυξής του. Η παράδοση του Κάνσας και η επιρροή του στο αμερικάνικο μπάσκετ φτάνει μέσα από μια θαυμαστή πορεία μέχρι τις μέρες μας με ονόματα όπως ο Forrest “Phog” Allen, ο Dean Smith, ο Adolph Rupp, ο Pat Riley, ο Larry Brown και ο ίδιος ο Michael Jordan.
Ο Νέισμιθ πέθανε το 1939 και τάφηκε στο Λόρενς του Κάνσας. Από τότε πολλές εκδηλώσεις έχουν γίνει για να τιμήσουν τη μνήμη του ανθρώπου που ανακάλυψε και έδωσε μορφή σε ένα από τα πλέον δημοφιλή αθλήματα σε όλον τον κόσμο. Η κορυφαία όμως αναγνώριση στο έργο του υπήρξε η είσοδός του ως πρώτου «ενοίκου» στο Basketball Hall of Fame, το οποίο δημιουργήθηκε το 1968 στο Σπρίνγκφιλντ και πήρε τιμητικά το όνομά του. Φέτος μπήκε και στο FIBA Hall of Fame, στην ίδια τελετή που τιμήθηκε και ο Νίκος Γκάλης.
Οι 13 κανονισμοί του Μπάσκετ (όπως τους έγραψε ο Τζέιμς Νέισμιθ)
1. Ένας παίκτης μπορεί να πετάξει τη μπάλα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με το ένα η με τα δυο χέρια.
2. Ένας παίκτης μπορεί να χτυπήσει τη μπάλα προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με τοένα η με τα δυο χέρια, ποτέ όμως με τη γροθιά.
3. Ένας παίκτης δεν επιτρέπεται να τρέχει με τη μπάλα στα χέρια. Είναι υποχρεωμένος να την πασάρει από το σημείο, από το οποίο την πήρε.
4. Η μπάλα πρέπει να συγκρατείται μόνο με τις παλάμες η μέσα σε αυτές. Δεν επιτρέπεται η χρήση των χεριών και του σώματος για αυτόν τον σκοπό.
5. Δεν επιτρέπεται το μαρκάρισμα ενός αντιπάλου με τον ώμο, το κράτημά του, το σπρώξιμο, το χτύπημα και η τρικλοποδιά. Την πρώτη φορά το παράπτωμα τιμωρείται με φάουλ ενώ την δεύτερη ο παίκτης αποβάλλεται μέχρι να σημειωθεί το επόμενο καλάθι. Σε περίπτωση που υπάρχει εσκεμμένο βίαιο χτύπημα, τότε ο παραβάτης αποβάλλεται για όλο το υπόλοιπο παιχνίδι και απαγορεύεται να αντικατασταθεί.
6. Φάουλ θεωρείται το χτύπημα της μπάλας με τη γροθιά, οι παραβιάσεις των κανονισμών 3 και 4 και ότι περιγράφεται στον κανονισμό 5.
7. Αν μια ομάδα υποπέσει σε τρία συνεχόμενα φάουλ (χωρίς στο μεταξύ να σημειωθεί κανένα από τους αντιπάλους), τότε δίνεται ένας πόντος στους αντίπαλους.
8. Οι πόντοι επιτυγχάνονται όταν η μπάλα πεταχτεί η χτυπηθεί από τον αγωνιστικό χώρο προς το καλάθι και μείνει μέσα σε αυτό. Στην περίπτωση που η μπάλα σκαλώσει στο στεφάνι του καλαθιού και ένας αμυντικός κουνήσει το καλάθι, τότε δίνεται ένας πόντος στους επιτιθέμενους.
9. Όταν η μπάλα βγαίνει έξω από τον αγωνιστικό χώρο, η ομάδα που την έχει στην κατοχή της, διαθέτει 5 δευτερόλεπτα για την επαναφορά. Αν αργήσει περισσότερο, τότε η μπάλα δίνεται στους αντιπάλους. Στην επαναφορά, δικαίωμα κατοχής έχει ο πρώτος παίκτης που θα ακουμπήσει τη μπάλα. Αν υπάρχει αμφιβολία, τότε την επαναφορά αναλαμβάνει ο διαιτητής.
10. Ο "Umpire" (κάτι σαν παρατηρητής) τιμωρεί τους παίκτες και σημειώνει τα φάουλ, ενώ ενημερώνει και τον "Referee" όταν μια ομάδα συμπληρώσει τρία συνεχόμενα φάουλ. Επίσης έχει την εξουσία να αποβάλλει τους παίκτες σύμφωνα με τον κανονισμό 5.
11. Ο "Referee" (διαιτητής) έχει την ευθύνη της μπάλας και αποφασίζει πότε αυτή παίζεται, πότε είναι μέσα στον αγωνιστικό χώρο και πότε έξω, σε ποιόν ανήκει. Επίσης είναι ο χρονομέτρης του παιχνιδιού. Αποφασίζει πότε είναι έγκυρος ένας πόντος, σημειώνει το σκορ και ασχολείται με οτιδήποτε άλλο αφορά τα διαιτητικά καθήκοντα.
12. Η διάρκεια του παιχνιδιού είναι 30 λεπτά, αποτελούμενη από δυο ημίχρονα των 15 λεπτών και 5 λεπτά ξεκούρασης ανάμεσα σε αυτά.
13. Η ομάδα που θα πετύχει περισσότερους πόντους είναι η νικήτρια.
• Το αυθεντικό χειρόγραφο με τους 13 κανονισμούς βρίσκεται σήμερα στην ιδιοκτησία του εγγονού του Τζέιμς Νέισμιθ, Ίαν Νέισμιθ, ο οποίος εδώ και δυο χρόνια έχει δηλώσει πως προτίθεται να το πουλήσει. Ενδιαφέρον εκδηλώθηκε από την πρώτη στιγμή από το Naismith Memorial Basketball Hall of Fame χωρίς όμως να υπάρξει μέχρι σήμερα συμφωνία ανάμεσα στις δυο πλευρές.
• Πριν ένα χρόνο γυρίστηκε στις ΗΠΑ ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Basketball Man» και θέμα την δημιουργία του μπάσκετ από τον Τζέιμς Νέισμιθ και την εξέλιξή του μέχρι τις μέρες μας. Μέσα σε αυτό παρελαύνουν μεγάλες δόξες του αθλήματος, από τους παλαιότερους (Όσκαρ Ρόμπερτσον, Ρικ Μπάρι, Μπομπ Κιούζι, Ρεντ Άουερμπακ) μέχρι και τους νεότερους, συμπεριλαμβανομένου βέβαια του φαινόμενου Μάικλ Τζόρνταν.
Αφηγείται ο εγγονός Ίαν Νέισμιθ κουβαλώντας συνεχώς μαζί του έναν χρυσό χαρτοφύλακα που περιέχει το αυθεντικό χειρόγραφο των 13 κανονισμών του παππού του Τζέιμς.
Το τρέιλερ του "Basketball-man"
Invalid Video Link
